QUOTE... TIEMI WIRIHANA

In 1911 Tiemi Wirihana wrote the following account which gives a different version of the Taitimuroa battle. He tells how when Tutekawa returned from Te Waipounamu, he found Ngai Tamanuhiri scattered, and gathered them together to reassert their mana whenua:

I te timatanga o tenei whenua ko Tamanuhiri te tipuna, i a ia te mana o tena whenua, tae iho ki a Tamaraukura raua ko Paea, tae iho ki a raua tamariki ki a Rangiwaho raua ko Puraho. Kai tena wa, ka mate te mana o Tamanuhiri i runga i tenei whenua i te raupatu a Ngati Kahungunu, ka mate a Rangiwaho. Ka riro te mana o te whenua nei i a Ngati Kahungunu. Ka heke tenei iwi katoa nga uri o Tamanuhiri ki Te Kahanui-a-tiki, tae atu ki Te Awa-ate-atua, ko Paea tenei i tae ki reira. Kotahi te tamaiti a Rangiwaho i te ra motu, e noho ana, ara i Te Waipounamu, ko Tutekawa me tona iramutu me te utu a Te Rangipopoatane. Ka tae mai a ia ki Mangapoike, ko Maruhanene e noho ana i reira, ka hara mai a ia ki Arai, kaore tahi he tangata, ka tae mai a ia ki Wainganui o to poraka nei ka pa tona toki ki te rakau, kei matohu ma ana e karangatia ana, ko Toki-a-Tutekawa. Hara mai a ia, tae mai ki Maraetaha nei, rokohanga mai e ia tokotoru nga tangata, ko Rakaikui, ko Rakaihuna, ko Toroa-rau-aruhe. Ko nga tangata tenei e noho moke ana i roto i Maraetaha, ka patai atu a ia ki aua tangata “Kai whea anake te momo o te tangata e ngaro nei”. Ka whakaatutia mai, ka riro anake, “kai Te Kahanui a Tiki.” Ka haere a Tutekawa, ka tae ki Te Kaha, ka korero i reira ki a Tawiri, ki a Kaipoho, ki a Te-Arawhariki me te iwi katoa, kia hoki mai ki te kainga, kia mate tatou, mate ki te kainga. Ka whakaaetia e ratau ko te hokinga mai tenei, kaore i tae ki a Paea i Te Awa-ate-atua. Ka tae mai ratau ki Turanga, ka tikina atu e Ngati Kahungunu ki reira, riri ai, ka mate a Ngati Kahungunu, ko Taitimuroa te ingoa o te parekura. Ka horo, ko Rangihaua, ka mate ko Te Aiorangi raua ko Tukapuarangi. Ka hoki mai ano te mana o te whenua nei ki nga uri o Tamanuhiri.

---

Tiemi Wirihana Manuscript, 1911.

WARREN POHATU CREATIVE: ONLINE IWI 2011